Dark patterns bij online casino’s: Ksa waarschuwt voor misleidende sturing van spelers

De Kansspelautoriteit (Ksa) heeft een nieuw onderzoek laten uitvoeren naar de manier waarop legale online casino’s in Nederland hun spelers beïnvloeden. Het rapport, opgesteld door Behavioural Insights Nederland, legt bloot dat veel aanbieders gebruikmaken van zogenoemde dark patterns. Ontwerptrucs die spelers verleiden om langer te blijven spelen en meer geld uit te geven dan zij vooraf van plan waren. De bevindingen roepen vragen op over de zorgplicht van operators en de bescherming van kwetsbare spelers.

Onderzoek naar 21 platformen en 35 spellen

Tussen september 2024 en februari 2025 analyseerde het onderzoeksbureau 21 online casino platformen en 35 casinospellen. Doel was om in kaart te brengen hoe de vormgeving van deze platformen het gedrag van spelers beïnvloedt, zowel positief als negatief. Daarbij werden verschillende fases van het speelproces onderzocht, van registratie en stortingen tot aan de spellen zelf en het opnemen van geld.

Het onderzoek concludeerde dat vrijwel alle onderzochte aanbieders gebruikmaakten van technieken die spelers subtiel maar doelgericht sturen. Zo werden bonussen, vooraf ingevulde inzetten en visuele prikkels ingezet om spelers meer te laten storten en langer door te laten spelen.

Wat zijn dark patterns?

Dark patterns zijn ontwerpelementen die niet primair in het belang van de gebruiker zijn, maar van de aanbieder. Denk aan een groene “accepteer alle cookies” knop die prominent in beeld staat, terwijl de optie om instellingen aan te passen verstopt zit. Bij online casino’s vertaalt zich dit bijvoorbeeld naar:

• vooraf ingevulde inzetten die spelers richting hogere bedragen sturen
• stortingspagina’s die bonussen koppelen aan hogere stortingen
• drempels of vertragingen bij het opnemen van winsten
• meldingen over grote winsten van andere spelers, zonder informatie over verliezen
• het creëren van urgentie door tijdelijke toernooien en bonussen

Het rapport benoemt dat dergelijke technieken ook wel deceptive design of harmful design worden genoemd, omdat ze spelers onbewust aanzetten tot risicovol gedrag.

Risico’s voor verslavingsgevoelige spelers

Volgens het rapport zijn recreatieve spelers minder kwetsbaar voor deze beïnvloeding. Maar voor risicospelers en mensen met een gevoeligheid voor verslaving kan deze sturing desastreus zijn. Door herhaling, beloningen en tijdsdruk kan gewoontegedrag ontstaan dat uitmondt in problematisch gokgedrag.

De onderzoekers zagen onder meer dat live casinospellen en persoonlijke bonussen sterk inspelen op de emotie van de speler. Ook de ‘illusie van controle’ het idee dat spelers zelf invloed hebben op hun winkansen, werd regelmatig aangetroffen.

Opvallend is dat de onderzoekers zelfs verboden praktijken hebben vastgesteld. Zo werd vastgesteld dat er gebruik was gemaakt van autoplay bij bepaalde spellen, terwijl dit in Nederland wettelijk verboden is. Ook werden minimumbedragen en vertragingen bij uitbetalingen geconstateerd, iets waarvoor de Ksa eerder al nadrukkelijk waarschuwde. Welke aanbieders zich hieraan schuldig maakten, is niet in het rapport vermeld.

Het onderzoek stuitte ook op enkele bright patterns, ontwerpkeuzes die wel in het belang van de speler zijn. Zo waren er aanbieders die feedback gaven over speelgedrag of preventieve waarschuwingen toonden. Toch benadrukt het rapport dat deze positieve elementen in de praktijk vaak overschaduwd werden door de veelvuldig gebruikte dark patterns.

Ksa onderzoekt zorgplicht

De Kansspelautoriteit neemt de bevindingen serieus en kondigde aan zelf aanvullend onderzoek te starten. De toezichthouder wil nagaan in hoeverre deze technieken in strijd zijn met de zorgplicht van vergunninghouders. Mogelijk volgen later strengere richtlijnen om misleidende gedragssturing aan banden te leggen.

Een woordvoerder van de Ksa benadrukte:
“Dankzij dit onderzoek weten we beter hoe aanbieders spelers sturen. Dit helpt ons om meer richting te geven en duidelijk te maken wat we in de toekomst níet meer willen zien.”

Campagne tegen sportweddenschappen

Naast toezicht lanceert de Kansspelautoriteit ook campagnes om spelers bewust te maken van risico’s. Zo trapte recent het nieuwe seizoen van de Champions League af met opvallende billboards rond stadions in Eindhoven en Amsterdam. Op grote borden stond de boodschap: “Voetbal is al spannend genoeg, ook zonder betjes.”

De campagne, genaamd Betjes Buitenspel, richt zich vooral op jongeren. Het doel is om duidelijk te maken dat een klein gokje op een wedstrijd kan uitgroeien tot een groot probleem. Door de campagne te koppelen aan populaire wedstrijden, zoals PSV tegen Union Sint-Gillis, wil de Ksa zoveel mogelijk jongeren bereiken.

Markt onder druk door strenge regels

Ondertussen klinkt er steeds meer kritiek op de strikte regulering van de Nederlandse gokmarkt. In een nieuwe editie van EGR Intel waarschuwen advocaten, operators en de Ksa zelf dat de regels mogelijk te ver doorschieten.

Door reclameverboden, hoge belastingen en strikte speellimieten wordt de markt voor kleinere aanbieders steeds minder rendabel. Partijen als Tombola, LiveScore Bet en Scori PRO hebben hun vergunning al ingeleverd. Advocaat Justin Franssen verwacht dat dit proces zich zal doorzetten, alleen grote bedrijven kunnen de toenemende lasten dragen.

Ook operators zoals Unibet waarschuwen voor een groei van de illegale markt. Volgens hen leidt het reclameverbod ertoe dat legale aanbieders minder zichtbaar zijn, terwijl illegale goksites juist vrij spel krijgen. “Beperkingen voor legale sites creëren automatisch ruimte voor verboden casino’s,” aldus Unibet’s Sanna van Doorn.

Kies bewust

Het rapport van Behavioural Insights Nederland laat zien dat gedragssturing diep verweven zit in de online gokindustrie. Dark patterns zijn geen toevallig ontwerp, maar doelbewust ingezet om spelers langer vast te houden. Voor recreatieve spelers hoeft dit niet altijd problematisch te zijn, maar voor kwetsbare groepen zijn de risico’s groot.

De Kansspelautoriteit onderzoekt daarom of strengere maatregelen nodig zijn. Tegelijkertijd worstelt de sector met regelgeving die volgens critici te streng is, waardoor legale aanbieders terrein verliezen aan de schimmige wereld van verboden casino’s.

Mocht je toch besluiten te spelen met verboden casino’s deals, doe dit dan altijd bewust op een casino met een goede reputatie en stel vooraf je grenzen. Want of het nu gaat om bonussen, toernooien of opvallende knoppen op de site, achter elk ontwerp kan een strategie schuilgaan die niet in jouw belang is.